LVB in het veiligheidsdomein
Een licht verstandelijke beperking vergroot de kans dat iemand pleger wordt van een misdrijf of agressie.
In het veiligheidsdomein zijn mensen met een licht verstandelijke beperking (LVB) oververtegenwoordigd als slachtoffer, maar ook als pleger. Zo komt uit onderzoek van de Hogeschool Leiden naar voren dat naar schatting 30-45% van de volwassen gedetineerden op LVB-niveau functioneert. Vermoedelijk ligt het percentage bij jongeren hoger.
Waarom oververtegenwoordigd in het veiligheidsdomein?
Iedereen kan door de samenloop van omstandigheden pleger worden van criminaliteit. Er zijn wel factoren die iemand daar kwetsbaarder voor maken en die relatief vaker voorkomen bij mensen met een LVB. Bijvoorbeeld armoede, het meemaken van ingrijpende (jeugd)ervaringen, middelengebruik en psychische problemen of het ontbreken van zinvolle daginvulling of positieve rolmodellen.
Dit kan (deels) komen door kenmerken die in meer of mindere mate samenhangen met de beperking. Denk aan een grotere mate van beïnvloedbaarheid, vaker impulsief handelen en meer moeite hebben met het overzien van de gevolgen van gemaakte keuzes of gedrag.
Ook is er vaker een beperkt sociaal netwerk en minder aansluiting binnen de maatschappij door bijvoorbeeld werkeloosheid en de toenemende complexiteit van de samenleving. Hierdoor wordt deelnemen aan onder andere culturele activiteiten, waar grote zelfredzaamheid voor nodig is, moeilijker. Daarnaast spelen er binnen het gezin van iemand met een LVB vaker meerdere complexe problemen.
Als diverse kenmerken elkaar versterken is er een verhoogde kwetsbaarheid voor bijvoorbeeld het in aanraking komen met criminaliteit. Hierover lees je meer op de pagina LVB & criminaliteit.
Grotere pakkans
Naast een verhoogde kwetsbaarheid voor crimineel gedrag, lijkt de kans dat iemand met een LVB daadwerkelijk opgepakt wordt ook groter. Een jongere kan bijvoorbeeld de gevolgen niet overzien als hij op de uitkijk wordt gezet en de opdracht krijgt om onder geen enkele omstandigheid weg te lopen. Wanneer de politie komt zullen anderen wegrennen, terwijl de jongere met een LVB blijft staan en wel gepakt wordt.
Ook tijdens een een verhoor kan een situatie ontstaan waarin iemand met een LVB ‘gepakt’ wordt door iets te bekennen wat diegene niet gedaan heeft. Bijvoorbeeld door de gedachte naar huis te mogen als een daad wordt bekend. Of doordat ingewikkelde vragen niet worden begrepen en onbedoeld en foutief met ‘ja’ worden beantwoord, terwijl het ‘nee’ moet zijn omdat iemand er niets mee te maken had.
Het veiligheidsdomein is breed. Deze pagina is daarom interessant voor onder andere:
- Buitengewoon Opsporingsambtenaren (BOA’s en jeugd BOA’s)
- Politie: intake- en servicemedewerkers, rechercheurs, wijk- en jeugdagenten
- Reclasseringswerkers: adviseurs, toezichthouders en werkstrafmedewerkers
- Jeugd- en jongerenwerkers
- Medewerkers van de Raad voor de Kinderbescherming
- Halt-medewerkers
- Beleidsmedewerkers/adviseurs (integrale) veiligheid(szorg) bij gemeenten.
Wat kun jij als veiligheidsprofessional doen?
Hou al in het eerste contact rekening met de mogelijkheid van een LVB.
LVB, iets om rekening mee te houden
Werk je binnen het veiligheidsdomein, de strafrechtketen of het jongerenwerk dan is de kans dus groot dat je in contact komt met iemand met een LVB. Deze beperking is moeilijker te herkennen dan een lichamelijke beperking. Het kan daarom gebeuren dat de beperking niet herkend wordt en er daardoor wellicht ook niet wordt begrepen waar bepaald gedrag vandaan komt. Dan kan er gedacht worden dat er sprake is van onwil bij een persoon, terwijl het eigenlijk gaat om niet kunnen en niet begrijpen.
Bijvoorbeeld iemand geeft geen antwoord op een vraag, omdat de vraag niet wordt begrepen. Dit kan geïnterpreteerd worden als niet-meewerkend.
Door al in het eerste contact rekening te houden met een mogelijke LVB, speel je in op behoeftes die iemand met een LVB kan hebben. Het kan voor iemand bijvoorbeeld prettig zijn om één vraag per keer te krijgen, uitleg te krijgen zonder vakjargon of herhaling van gemaakte afspraken. Dat verkleint niet alleen de kans op problemen bij de mensen met een LVB, maar ook veel frustratie bij (ook) de professionals! Aansluiten op een LVB begint dus met het herkennen ervan.
Een tool die kan ondersteunen bij het herkennen van een LVB is de Signalenkaart LVB. Deze kaart geeft een praktisch overzicht van signalen van een mogelijke LVB en een aantal tips die helpend kunnen zijn in de communicatie.
Uitgebreide informatie over hoe je aansluit in je communicatie, maar ook in je houding, bij iemand met een LVB vind je in de tool Aansluiten bij een LVB,.. (hoe) doe jij dat?
In de presentaties verderop op deze pagina krijg je veel voorbeelden en tips speciaal voor het veiligheidsdomein.
Aansluiten bij een LVB, ... (hoe) doe jij dat?
Deze tool biedt handvatten voor het aansluiten bij een LVB in (hulp)gesprekken en geeft links naar verdieping.
Overzicht van signalen van een LVB en de manier waarop je op een LVB kunt aansluiten. In praktisch A4 formaat.
Samenwerken met zorgprofessionals
Het komt geregeld voor dat mensen met een LVB worden gedwongen of misleid tot het plegen van strafbare feiten zoals diefstal of drugshandel. Er is dan sprake van criminele uitbuiting, waarbij daderschap ook duidelijk samengaat met slachtofferschap.
De aanpak hiervan vraagt meer dan inzet vanuit alleen zorg of veiligheid. Voor een effectieve aanpak is samenwerking tussen beide domeinen noodzakelijk en is het belangrijk om op de hoogte te zijn van ieders werkzaamheden en verantwoordelijkheden en daarop af te stemmen.
Om de samenwerking tussen politie en zorgprofessionals te stimuleren en te ondersteunen is de handreiking Werken aan een goede samenwerking tussen politie en zorgprofessionals ontwikkeld in samenwerking met deze professionals. Daarin vind je veel handvatten die bijdragen aan het organiseren en versterken van de samenwerking.
Handreiking samenwerking tussen zorgprofessionals en politie
Handreiking over uitbuitingsproblematiek en aanpak van uitbuiting van jongeren met en zonder een LVB. . Met handvatten voor een goede samenwerking tussen verschillende beroepsgroepen.
Schema's Integrale hulp aan kwetsbare gezinnen
Twee overzichtelijke schema’s met bevorderende en belemmerende factoren die een rol kunnen spelen bij het integraal werken met kwetsbare gezinnen. Wat werkt er wel en niet bij de steun aan deze gezinnen volgens ouders en professionals?
Presentaties over LVB in het veiligheidsdomein
Hendrien Kaal – Lector LVB en risicovol gedrag aan de Hogeschool Leiden (Cluster Social Work & Toegepaste Psychologie)
Hendrien gaat tijdens deze presentatie o.a. in op wat een LVB is, wat de belangrijkste kenmerken daarvan zijn, en wat de samenhang is tussen LVB en criminele activiteiten, waarom het belangrijk is om een LVB tijdig te herkennen en wat in het contact op een LVB kan wijzen.
Robin Kranendonk – Wetenschappelijk onderzoeker bij de Politieacademie en bij het Nederlands Studiecentrum Criminaliteit en Rechtshandhaving (NSCR)
Robin deed promotieonderzoek naar de herkenning van verdachten met een LVB tijdens het politieverhoor en naar de invloed van verhoortechnieken op het soort informatie dat door deze kwetsbare groep wordt gegeven. De belangrijkste uitkomsten deelt ze in deze video. Daarin vertelt ze ook over de mogelijkheden om deze kwetsbare groep te herkennen en (de preventie van) risico’s bij het verzamelen van volledige en juiste informatie in een verhoor. Ook komen kort manieren aan bod waarop professionals in hun contact, houding en communicatie goed kunnen aansluiten op de groep verdachten met een LVB.
Een PDF met slides van de presentatie kun je hier downloaden
Willemijn van der Bijl – GZ-psycholoog/ Orthopedagoog/ Cognitief gedragstherapeut/ Supervisor VGCt / Programmamanager LVB bij De Waag
Willemijn gaat dieper in op de factoren en omstandigheden die kunnen verklaren waardoor mensen met een LVB vaker met criminaliteit in aanraking komen. Aan de hand van concrete voorbeelden wordt duidelijker welke risico’s een LVB met zich meebrengt. Ook gaat ze in op wat poliklinische behandeling en ondersteuning bij LVB onderscheidt van behandeling bij andere cliënten. En ze benoemt aandachtspunten voor professionals in het voorveld, zoals jeugd- en jongerenwerkers, om aan te sluiten bij jeugdigen met een LVB die strafbaar grensoverschrijdend gedrag vertonen.
Een PDF met slides van de presentatie kun je hier downloaden
Meer weten?
Links en tips voor meer informatie
Relevante websitepagina's op onze site
Kijk op de pagina risico’s voor meer informatie over de kwetsbaarheid voor verschillende risico’s. Of ga direct naar één van de pagina’s met een specifiek thema.
Meer informatie en producten
Lectoraat en publicaties van Hendrien Kaal (en collega’s) over LVB in politiewerk en de strafrechtketen
Het ‘lectoraat LVB en risicovol gedrag’ van de Hogeschool Leiden, van lector Hendrien Kaal, heeft de afgelopen jaren verschillende handreikingen uitgegeven die gericht zijn op een betere herkenning en ondersteuning van mensen met een LVB door verschillende professionals, zoals de reclassering, rechters en advocaten, officieren van justitie, en politiemedewerkers.
Een overzicht en links naar deze handreikingen vind je op de website van de Hogeschool Leiden of in de HBO Kennisbank.
De handreiking voor politiemedewerkers over de omgang met verdachten en slachtoffers met een LVB is hier te downloaden.
Boek Kom me horen
In het boek Kom me horen delen 11 delinquente jongeren met een LVB hun levensverhaal. Het geeft van binnenuit een beeld van hoe deze jongeren tot hun daden zijn gekomen en wat ze nodig hebben om een volgende keer te voorkomen. Met dit boek hebben deze jongeren een gezicht gekregen. Dit boek is geschreven door Hendrien Kaal en Jan Dirk de Jong, beide werkzaam bij de Hogeschool Leiden.
Handleiding Verhoren van Kwetsbare Verdachten
In deze handleiding is de Vragenlijst Indicatie kwetsbaarheid te vinden. In de handleiding worden ook tips gegeven voor het uitleggen van rechten, procedures en instructies. Bij aanhouding kan aan verdachten de rechtenfolder voor minderjarigen worden verstrekt waarin op eenvoudige wijze de rechten van verdachten staan beschreven, i.p.v. de versie voor volwassenen (deze zijn op het politiebureau aanwezig).
Kennismodule LVB: ‘kennis zorgt voor het beste besluit’
Deze kennismodule is ontwikkeld door de Borg in samenwerking met het Openbaar Ministerie, het Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport en het Ministerie van Justitie en Veiligheid. Aan de hand van drie hoofdstukken worden strafrechters en OM-medewerkers meegenomen in feiten over de LVB-doelgroep, relevante wetgeving, het beoordelen van de cliënt en de keuze voor gepaste zorg.
Dossier LVB op de website Wegwijzer jeugd en Veiligheid (CCV)
Dit dossier geeft achtergrondinformatie, werkwijzen en documenten over jongeren met een LVB en criminaliteit. Het draagt bij aan een betere aanpak van deze jongeren. Ga hier naar het dossier.
Website Basistool Strafrechtketen
Voor mensen met LVB is het lastig om eenvoudige informatie te vinden over de strafrechtketen. Daarom hebben diverse organisaties in de strafrechtketen in opdracht van het Ministerie van Justitie en Veiligheid de Basistool Strafrechtketen voor LVB-cliënten ontwikkeld. Hierin staat eenvoudige informatie voor de gehele strafrechtketen. Het Expertisecentrum Partners voor Jeugd is projectleider en penvoerder van dit project. De Basistool Strafrechtketen bestaat uit een kaartenset met visuele eenvoudige informatie over de strafrechtketen, een daarop gebaseerde app, een tool om schaalvragen te ondersteunen, en de Moeilijke Woordenlijst Strafrechtketen.
Uitleg over politie en de strafrechtketen in makkelijke taal
Steffie legt in makkelijke taal uit hoe dingen werken aan mensen die ondersteuning kunnen gebruiken. Er is een aparte pagina over Politie. Op deze website vertelt Steffie je meer over de politie. Ze legt eenvoudig uit wat de politie doet, wanneer je slachtoffer bent en wat aangifte en een melding doen is.
Animaties met uitleg over de strafrechtketen
Door het Ministerie van JenV zijn animaties gemaakt met uitleg over de strafrechtketen in begrijpelijke taal. Bekijk ze hier
Meer weten over het herkennen van en ondersteunen bij een LVB?
Toolkit LVB
Praktische tools voor het effectief werken met iemand met een LVB
FAQ
De antwoorden op vaak gestelde vragen vind je op deze pagina
E-learning
Vier modules over het signaleren en ondersteunen van mensen met een LVB
Producten
Van e-learning tot handreiking en webinar, je vindt het hier
