Hieronder vind je bronnen over wat een licht verstandelijke beperking (LVB) is, wat daarvan de belangrijkste kenmerken zijn, hoe je een LVB herkent en hoe je kunt aansluiten in de communicatie en bejegening.
Volgens de internationale definities van de DSM-5-TR en de American Association on Intellectual and Developmental Disabilities (AAIDD) wordt een LVB gekenmerkt door significante beperkingen in de cognitieve ontwikkeling en in de adaptieve vaardigheden die in de ontwikkelingsperiode ontstaan. De AAIDD specificeert dit laatste en spreekt van voor het 22e levensjaar.
Concreet gaat het wat betreft de cognitieve beperkingen om een totale IQ-score tussen de 50 en 70/75. In Nederland kunnen mensen met een IQ-score tussen de 70 en 85, en die dus niet verstandelijk beperkt zijn, maar wel (ernstige) bijkomende problemen met de adaptieve vaardigheden hebben, eveneens gebruikmaken van de zorg voor mensen met een LVB.
Volgens die Nederlandse praktijkdefinitie van een LVB, die ook in dit overzicht wordt aangehouden, wordt een LVB dus gekenmerkt door een IQ-score tussen ongeveer 50-85 en significante beperkingen in de adaptieve vaardigheden.
Hieruit blijkt dat een lagere IQ-score alleen niet volstaat om te spreken van een LVB. De adaptieve vaardigheden zijn daarvoor minstens zo belangrijk. Daarnaast biedt inzicht in de adaptieve vaardigheden van iemand ook meer ingangen om de ondersteuningsbehoefte te bepalen.
In verschillende publicaties van het Landelijk Kenniscentrum LVB staat uitgebreid beschreven wat een LVB is en wat de belangrijkste ‘kenmerken’ daarvan zijn, zoals in de Handreiking (vroeg)signalering van een licht verstandelijke beperking en in de Handreiking zelfrapportage LVB.
Hieronder staan nog een aantal andere bronnen weergegeven, waaronder ook een video.
Tool: Signalenkaart LVB – Landelijk Kenniscentrum LVB
Deze tool bestaat uit twee pagina’s. Op de eerste pagina staat kort en krachtig weergegeven wat de belangrijkste ‘kenmerken’ van een LVB zijn. Op de tweede pagina wordt uiteengezet hoe je op een LVB kunt aansluiten.
Publicatie: Jeugdigen en (jong)volwassenen met een licht verstandelijke beperking – Landelijk Kenniscentrum LVB
In deze publicatie staan de kenmerken van een LVB vrij uitgebreid beschreven. Ook wordt ingegaan op hoe in diagnostiek en behandeling op de LVB kan worden aangesloten.
Video: Kennismaken met een LVB
In deze video laat prof. dr. Xavier Moonen je kennismaken met een LVB. Hij vertelt wat de kenmerken van een LVB zijn. Ook maak je kennis met een aantal screeningsinstrumenten, zoals de SCIL, en krijg je tips om ook in de geschreven communicatie aan te sluiten bij mensen met een LVB.
Website: Wat is een licht verstandelijke beperking? – Expertisepunt VB
Op deze website staat informatie over wat een LVB is, maar ook hoe een LVB te herkennen en hoe de communicatie en benadering daarop aan te sluiten.
Handreiking (vroeg)signalering van een licht verstandelijke beperking (LVB) – Landelijk Kenniscentrum LVB
In deze publicatie staat informatie over wat een LVB is, tips over hoe een LVB te herkennen, te screenen en te onderzoeken/diagnosticeren, inclusief links naar de instrumenten die daarvoor kunnen worden ingezet.
Tool: Je ziet het niet, leer het zien! – Landelijk Kenniscentrum LVB
In deze tool staan praktische handvatten voor o.a. het tijdig herkennen van een LVB.
Brochure: Hoe herken ik mensen met een lichte verstandelijke beperking (LVB) – De Borg
In deze brochure staan o.a. tips over hoe een LVB herkend kan worden.
Website: LVB – Bewustwording en herkenning – Expertisepunt VB
Op deze al eerder genoemde website staat ook informatie over hoe een LVB te herkennen is.
E-learning: Zie jij het, die LVB? – Landelijk Kenniscentrum LVB
Module 1 van deze 4-delige geaccrediteerde e-learning gaat o.a. over wat een LVB is, wat signalen daarvan zijn en hoe je een LVB kunt herkennen. In module 2 gaat dieper in op het herkennen van een LVB en gaat verder o.a. over screeningsinstrumenten. De e-learning is gratis en ook te volgen bij GGZ Ecademy en de VGN Academie.
E-learning: Herkennen van een LVB – GGZ Ecademy (alleen voor leden)
Dit leertraject is voor iedereen (maar vooral uitvoerend medewerkers in de GGZ) die meer wil weten over wat een LVB is en hoe je een LVB kunt herkennen.
Aan het uiterlijk is vaak niet te zien dat iemand functioneert op het niveau van een LVB. Daardoor worden mensen met een LVB nogal eens op een hoger niveau ingeschat en aangesproken (van weten, kunnen en aankunnen) dan waartoe ze werkelijk in staat zijn. Ze worden dan overvraagd, wat kan leiden tot stress. Als dit vaak en langdurig voorkomt, kan dit leiden tot allerlei emotionele, gedrags- en psychische problemen. Door rekening te houden met een mogelijke LVB in de communicatie en bejegening kun je overvraging voorkomen.
Hieronder staan links naar een aantal bronnen die aangeven hoe je op een (mogelijke) LVB kunt aansluiten.
Tool: Aansluiten bij een LVB… (hoe) doe jij dat? – Landelijk Kenniscentrum LVB
In deze tool staan praktische handvatten voor het aansluiten bij een LVB in (hulp)gesprekken en je vindt er links naar bronnen voor meer verdieping. De informatie gaat van algemene gesprekstips tot suggesties voor het aanpassen van interventies
Handreiking begeleiden van ouders met een LVB en multiproblematiek- Landelijk Kenniscentrum LVB
In hoofdstuk 3 van deze handreiking staan tips om in de communicatie aan te sluiten op de LVB. In hoofdstuk 2 (p. 28) staat beschreven welke aspecten belangrijk zijn in de houding van een professional (in deze publicatie is dit de gezinsbegeleider) om tot een goede en constructieve (werk)relatie met iemand met een LVB te komen.
Communicatie en benadering – Expertisepunt VB
Deze al eerder genoemde website besteedt op deze subpagina aandacht aan hoe communicatie en benadering op een LVB aangesloten kunnen worden.
Factsheet Eenvoudige taal voor laaggeletterden – Stichting lezen en schrijven
In deze factsheet op de website van de Stichting Lezen en Schrijven staan tips om in eenvoudige taal te schrijven.
Taal voor allemaal
Taal voor allemaal (Tva) maakt informatie voor iedereen passend: zoveel mogelijk mensen begrijpen de boodschap én voelen zich aangesproken door de vormgeving. Ze bieden o.a. workshops aan, maar ook boekjes, namelijk Schrijven in Taal voor allemaal (groen) – bedoeld voor mensen met beperkte taalvaardigheden of die laaggeletterd zijn, en Schrijven in Taal voor allemaal op maat (blauw) – bedoeld voor mensen met zeer beperkte taalvaardigheden.
E-learning: Zie jij het, die LVB? – Landelijk Kenniscentrum LVB
Module 2 van deze 4-delige geaccrediteerde e-learning gaat o.a. over hoe je als professional jouw taalgebruik en houding kunt aanpassen aan de persoon met een LVB. Er worden concrete handvatten gegeven. De e-learning is gratis en ook te volgen bij GGZ Ecademy en de VGN Academie.
E-learning Omgaan met cliënten met een LVB – GGZ Ecademy (alleen voor leden)
Dit leertraject is voor iedereen (maar vooral uitvoerend medewerkers in de GGZ) die meer wil weten over hoe om in de omgang aan te sluiten op een LVB en waar rekening mee moet worden gehouden.
E-learning Grondhouding t.o.v. cliënten met een LVB – GGZ Ecademy (alleen voor leden)
Dit leertraject biedt een verdieping op de e-learnings over het herkennen van en omgaan met cliënten met een LVB. Het beoogt professionals te helpen om een juiste grondhouding aan te nemen wanneer gewerkt wordt met cliënten met een LVB.
Om iemand met een LVB goed te ondersteunen, is het ook belangrijk om aan te sluiten op het niveau van (sociaal-)emotionele ontwikkeling. Zo kan overvraging op het gebied van aankunnen worden voorkomen.
Hieronder staan een aantal bronnen over de (sociaal-)emotionele ontwikkeling en hoe je in de alledaagse ondersteuning daarop kan aansluiten.
Sociaal-emotionele ontwikkeling: Omschrijving fasen en bijbehorende begeleidingsstijl
In deze publicatie van Cordaan uit 2022 staat een omschrijving van de verschillende fasen van de sociaal-emotionele ontwikkeling. Uitgangspunt daarbij is de fasen zoals beschreven Došen.
Boek: Emotionele ontwikkeling: Over basisbehoefte en draagkracht, kwetsbaarheid en plezier (te bestellen)
Dit boek biedt een praktijkgericht denk- en handelingskader aan voor zowel de dagelijkse opvoeding als de hulpverlening. Theorie en achtergronden worden telkens afgewisseld met verhalen uit de praktijk.
Handboek emotionele ontwikkeling en verstandelijke beperking (te bestellen)
Dit boek gaat in op de theoretische kaders van emotionele ontwikkeling en op de diagnostiek en ondersteuning. Klik hier voor de inhoudsopgave en hoofdstuk 1.
Posters/visualisaties van de SEO (te bestellen, oudere versie nog te downloaden)
Op 6 posters staan per fase van de emotionele ontwikkeling de belangrijkste behoeften weergegeven en hoe daar op aan te sluiten. De posters zijn geactualiseerd en uitgebreid met de nieuwe fasen 6 (Sociale Individuatiefase) en 7 (Sociale Verantwoordelijkheidsfase). De posters zijn te bestellen, maar een oudere versie (zonder fasen 6-7) is nog hier te downloaden.
Artikel: Emotionele ontwikkeling en verstandelijke beperking vanuit ontwikkelingsdynamisch perspectief: State of the art
Dit artikel uit 2019 brengt een overzicht van de meest recente ontwikkelingsdynamische inzichten over de verbinding tussen verstandelijke beperking en emotionele ontwikkeling. Het gaat o.a. in op de definiëring van een aantal concepten en op assessment/diagnostiek en ondersteuning.
Video’s over emotionele ontwikkeling bij mensen met een verstandelijke beperking
De emotionele ontwikkeling staat centraal in een serie video’s op het CCE Podium. In de eerste video legt Angelique Peters uit hoe je aansluit op de emotionele behoeften van een cliënt en hoe je herkent welke ondersteuning nodig is. In de tweede video vertelt Gerrit Vignero hoe ‘De draad’ helpt om inzicht te geven in de band tussen ouder en kind. In de derde video vertelt Bianca Vugts over goed afstemmen op de cliënt en het belang om ervaringen te ordenen en grip te krijgen op de werkelijkheid. In de vierde video vertelt Lex Wijnroks hoe je chronische stress bij cliënten herkent, voorkomt en vermindert.