Op deze pagina staan bronnen over hoe je kunt screenen bij het vermoeden van een LVB en hoe diagnostisch onderzoek naar een LVB kan worden gedaan.
Handreiking (vroeg)signalering van een licht verstandelijke beperking – Landelijk Kenniscentrum LVB
In deze handreiking staat o.a. een overzicht van screenings- en diagnostische instrumenten die ingezet kunnen worden om op (aspecten) van een LVB te screenen of om het niveau van cognitief functioneren (intelligentietests) of van het adaptieve functioneren in kaart te brengen (of onderdelen daarvan). Per instrument wordt een korte toelichting gegeven en links naar meer informatie.
Keuzegids screening en diagnostiek VB – Alliade
In deze keuzegids van Alliade wordt ingegaan op wat een verstandelijke beperking is, hoe die en de mate ervan vastgesteld kan worden. De Keuzegids geeft overzichten van de Nederlandstalige instrumenten voor het screenen en diagnosticeren van het intellectueel en adaptief functioneren en keuzewijzers om voor iedere cliënt het meest passende instrument te kunnen kiezen.
Een overzicht van screeningsinstrumenten staat in de hiervoor genoemde Handreiking (vroeg)signalering van een licht verstandelijke beperking en in de Keuzegids screening en diagnostiek VB. Een aantal screeningsinstrumenten staat hieronder vermeld.
SCIL – Screener voor intelligentie en licht verstandelijke beperking (te bestellen)
De SCIL is een korte screeningslijst om snel te screenen op een mogelijke LVB. In 90% wordt een LVB correct voorspeld. De SCIL kan worden ingezet in de psychiatrie (algemeen en forensisch). Door Parnassia is een instructievideo gemaakt over de afname van de SCIL. VGGNET heeft een document uitgegeven waarin staat wat de werkwijze is rondom en na het afnemen van de SCIL en hoe het vervolg eruitziet als de SCIL een uitslag van 19 of lager geeft (indicatie van een mogelijke LVB).
SCAF – Screener voor adaptief functioneren en een lichte verstandelijke beperking (te bestellen)
De SCAF is gerelateerd aan de SCIL en is een screeningsvragenlijst voor adaptief functioneren bij personen van 16 jaar en ouder met een mogelijke LVB. De SCAF bestaat uit 12 vragen en kan in ongeveer 10-15 minuten worden afgenomen bij een persoon. De vragen dekken de drie domeinen van adaptieve vaardigheden. De SCAF maakt betrouwbaar onderscheid tussen vermoedelijk wel en vermoedelijk geen LVB (op basis van een geschatte IQ-score van lager of hoger dan 85). Voor de afname van de SCAF gelden geen specifieke eisen.
Vineland-3-NL – Vineland Adaptive Behaviour Scales Third Edition – Verkorte versies (te bestellen)
Deze verkorte versies van de Vineland-3-NL brengen adaptief gedrag in kaart bij mensen van 0-80+ jaar rondom het sociale en praktische domein namelijk: Communicatie, Dagelijkse vaardigheden, en Sociale vaardigheden en relaties. De verkorte versies kunnen worden ingevuld door iemand die de desbetreffende persoon goed kent, zoals een leerkracht of ouder/verzorger/begeleider. Dit kan zowel schriftelijk als digitaal.
Zelfredzaamheid-Matrix (ZRM)
De ZRM is een instrument waarmee op een eenvoudige manier kan worden beoordeeld hoe zelfredzaam een volwassene is ten aanzien van 13 leefdomeinen, waaronder: Financiën, Werk & Opleiding, Huisvesting, Basale Algemene Dagelijkse Levensverrichtingen (ADL), Instrumentele ADL, Sociaal netwerk, Maatschappelijke participatie en Justitie. Op deze pagina staan links naar de handleiding, het instrument en het scoreformulier.
Een overzicht van diagnostische instrumenten staat in de hiervoor genoemde Handreiking (vroeg)signalering van een licht verstandelijke beperking en in de Keuzegids screening en diagnostiek VB. Een aantal specifieke diagnostische instrumenten staat hieronder vermeld.
WAIS-IV-NL (te bestellen)
De WAIS-IV-NL is een instrument waarmee het intellectuele vermogen van adolescenten en
volwassenen tussen de 16 tot 85 jaar kan worden bepaald. De 15 subtests van de WAIS-IV-
NL meten uiteindelijk de factoren Verbaal Begrip, Perceptueel Redeneren, Werkgeheugen
en Verwerkingssnelheid.
SON-R 6-40 niet-verbale intelligentietest (te bestellen)
De Snijders-Oomen niet-verbale intelligentietest en is bedoeld om de intelligentie te meten van kinderen en volwassenen tussen de 6-40 jaar. Bij deze test is het gebruik van geschreven of gesproken taal bij de afname niet nodig. Hij is daardoor geschikt voor afname bij personen met beperkingen in hun verbale communicatie, personen met taal- en spraakstoornissen, personen die weinig Nederlands spreken, autistische personen en voor personen met ontwikkelingsachterstanden.
ADAPT – vragenlijst voor adaptief gedrag (te bestellen)
De ADAPT is een korte observatievragenlijst om adaptieve vaardigheden van volwassenen (16+) in kaart te brengen. De ADAPT meet met 62 items (verdeeld over 8 schalen) vaardigheden die belangrijk zijn voor het (onafhankelijk) functioneren in onze maatschappij, zoals vaardigheden op het gebied van persoonlijke hygiëne, sociale contacten of het omgaan met geld en post.
ABAS-3 Schaal voor adaptief gedrag (te bestellen)
De ABAS-3 brengt het adaptieve gedrag van kinderen en volwassenen in kaart, zoals communicatie en sociaal contact, vrijetijdsbesteding, het zorgen voor de eigen gezondheid en veiligheid, of het uitvoeren van activiteiten in een thuis- of schoolomgeving. Voor volwassenen (18-80 jaar) is er een zelfrapportagevragenlijst en een informantenrapportagevragenlijst.
Vineland-3-NL – Vineland Adaptive Behaviour Scales Third Edition (volledige versie – te bestellen)
De Vineland-3-NL brengt adaptief gedrag in kaart op de kerndomeinen Communicatie, Dagelijkse vaardigheden en Sociale vaardigheden en relaties bij mensen van 0-80+ jaar. Daarnaast zijn er nog twee optionele domeinen: Motoriek en Probleemgedrag. Het kan ingezet worden bij alle leeftijden en o.a. worden gebruikt voor bepaling van de zelfstandigheid, niveaubepaling en handelingsgerichte adviezen.
Om aan te sluiten op iemand met een LVB, is het niet alleen belangrijk om oog te hebben voor de (beperkingen in de) cognitieve en adaptieve vaardigheden. Ook is het belangrijk om rekening te houden met het (sociaal-)emotionele niveau van functioneren.
Om te onderzoeken in welke fase van de (sociaal-)emotionele ontwikkeling iemand zich bevindt, kunnen verschillende instrumenten worden ingezet.
SEO-V² – Schaal voor emotionele ontwikkeling (te bestellen)
De SEO-V² wordt gebruikt als diagnostisch instrument om het emotionele ontwikkelingsniveau van kinderen en volwassenen (met een verstandelijke beperking) te beoordelen. Het is een semi-gestructureerd interview met belangrijke anderen die de persoon heel goed kennen. Het bestaat uit 8 ontwikkelingsdomeinen, die elk een deelgebied van de emotionele ontwikkeling vertegenwoordigen.
SEO-R2 – Schaal voor emotionele ontwikkeling van mensen met een verstandelijke beperking – Revised2 (te bestellen)
Dit instrument beoogt de emotionele ontwikkeling in te schalen van mensen met een verstandelijke beperking. De basis is de ‘normale’ emotionele ontwikkeling tussen 0-12 jaar. De afname van de schaal bestaat uit een semi-gestructureerd interview met tenminste twee informanten die de cliënt goed kennen.
ESSEON-R Schaal voor het sociaal-emotioneel ontwikkelingsniveau (te bestellen)
Met dit instrument kan het sociaal-emotionele ontwikkelingsniveau in kaart worden gebracht bij kinderen en volwassenen met een ontwikkelingsleeftijd van 0 tot 14 jaar. De ESSEON-R bestaat uit twee domeinen: Sociale ontwikkeling en Emotionele ontwikkeling.