Mensen met een licht verstandelijke beperking (LVB) hebben vaker ondersteuning nodig om goed mee te kunnen doen in de samenleving. Hierdoor hebben ze ook vaker dan iemand zonder deze beperking contact met gemeentelijke afdelingen. Toch wordt de beperking daar geregeld niet herkend en mist er binnen veel gemeenten kennis over de beperkingen en mogelijkheden. Kennis over de beperking vergroot de effectiviteit van de ondersteuning en kan aan twee kanten frustratie voorkomen.
‘We merken dat mensen die functioneren op het niveau van een LVB en die ondersteuning nodig hebben soms onbedoeld problemen ondervinden dóór de gemeente. Ze komen bij onze medewerkers in beeld door verminderde zelfredzaamheid en moeten daarna soms aan allerlei eisen en verwachtingen voldoen die niet aansluiten op wat ze kunnen. Dat is nogal paradoxaal.’
Aan het woord is Carola van den Barselaar die onder andere medeverantwoordelijk is voor de Leer-en ontwikkelagenda Sociaal Domein in de gemeente Zoetermeer. Sinds meer dan een jaar wordt daar op verschillende manieren actief geïnvesteerd in kennis voor professionals binnen de jeugdhulp, WMO, inkomen & zekerheid en schuldhulpverlening. Onder andere met kennislunches over diverse onderwerpen.
‘Procentueel gezien zijn mensen met een LVB oververtegenwoordigd in de verschillende ondersteunende systemen.’
In mei ging de kennislunch over het herkennen van en aansluiten bij een LVB. Door Carola en haar collega Astrid Bouwer, procescoördinator Sociaal Domein op de kaart gezet omdat zij het een enorm relevant en noodzakelijk onderwerp vinden. Ze vertellen hoe de beperking bijvoorbeeld invloed heeft op de mogelijkheid werk te vinden en houden en daarmee op inkomen en zelfredzaamheid.
Overvraging en frustratie voorkomen
Omdat iedereen in het sociaal domein veelvuldig in contact komt met de doelgroep is kennis over de beperking onmisbaar. ‘We merken in de praktijk dat een LVB niet altijd herkend wordt,’ zegt Carola ‘dat leidt onder andere tot te hoge verwachtingen.’
‘Bijvoorbeeld steeds te laat komen, afspraken niet nakomen, of niet verschijnen. Het is goed als we ons realiseren dat er een groep mensen is bij wie dit gebeurt omdat ze afspraken anders hebben begrepen of niet in staat zijn het overzicht te houden. Door rekening te houden met de beperkingen voorkom je veel frustratie en zelfs uitval. Het vergroot de kans op een geslaagd resultaat.’
Dat was de aanleiding om binnen de gemeente stappen te nemen om de kennis over een LVB te vergroten.
‘Te hoge verwachtingen in een traject leveren aan twee kanten frustratie op. Bij de professional die denkt dat er sprake is van niet willen en bij iemand met een LVB die niet kan.’
Aan de voorkant al signaleren doet veel goed
Carola en Astrid willen dat een LVB zo vroeg mogelijk wordt gesignaleerd. ‘Een QuickScan aan de voorkant zou al veel goed doen,’ meent Astrid. In het kader van ‘doelmatigheid’ werd daarom de SCIL* geïntroduceerd. Helaas is dit initiatief door organisatorische wijzigingen niet goed ingebed. Slechts een klein deel van de professionals binnen de gemeente blijkt bekend te zijn met of gebruik te maken van dit screeningsinstrument.
Hopelijk neemt dit toe door de georganiseerde activiteiten. Carola benadrukt dat natuurlijk rekening wordt gehouden met de vrije keuze van de burger. En dat een QuickScan niet de oplossing voor alles is. ‘Het is ook belangrijk om te kijken naar je eigen normatieve kader. Wat denk je als iemand te laat komt, hoe snel word je ongeduldig als iemand iets niet begrijpt, wanneer denk je aan niet kunnen in plaats van niet willen?’
Een wereld te winnen
Tijdens de kennislunch vroeg Astrid aan de aanwezigen te gaan staan als er in hun opleiding aandacht was voor een LVB. Ze was verrast toen iedereen bleef zitten. ‘Zelfs toen ik vroeg of er ‘een beetje’ aandacht voor was stond maar zo’n 10% op. Daar is dus een wereld te winnen!’ Want in de praktijk is het lastiger om de basiskennis te laten landen. ‘Iedereen is druk, veel onderwerpen vragen aandacht, de kans op overvraging is er ook bij de professional.’
‘We proberen daarom op een laagdrempelige en leuke manier toch de kennis in te brengen in de organisatie. Met een spel of door samen een film te kijken die laat zien hoe mensen vastlopen in een systeem. En natuurlijk met de kennislunches.’
Tijdens de kennislunch werden een aantal tools van het Landelijk Kenniscentrum LVB uitgedeeld. De Signalenkaart LVB die in samenwerking met de gemeente Rotterdam is ontwikkeld bleek favoriet. Dit is een A4 kaart met signalen van een mogelijke LVB en tips voor het aansluiten op de beperking in houding en communicatie.
‘De signalenkaart is een perfect hulpmiddel, je stopt hem zo in je werktas en het geeft beknopt heel veel informatie.’
Ook ervaringsdeskundigen aan het woord laten zoals in de webinars van het kenniscentrum werkt goed voor bewustwording en begrip vinden Carola en Astrid.
Organisatorische beperkingen remmen de inclusiviteit
Naast een open en niet oordelende houding en kennis over een LVB helpt het ook om bewust te kijken naar obstakels in een steeds complexer wordende samenleving. Astrid deelt voorbeelden uit haar eigen ervaring. ‘Toen ik hier kwam werken zag ik documenten waarin gesproken werd van een ‘hersteltermijn’. Dat is natuurlijk vaktaal die de gemiddelde burger niet begrijpt, laat staan iemand die wat minder talig is.’ Onlangs moest iemand uit haar omgeving iets regelen via de site van de gemeente: ‘Hij kwam er niet uit en vroeg mijn hulp, ook ik begreep het niet helemaal en ik adviseerde om telefonisch contact op te nemen. De persoon die erover ging was niet bereikbaar en als resultaat kreeg hij een mail met… een link naar de site.’
‘Cirkel weer rond’ concludeert Carola met een zucht.
Hoe zorg je dat de noodzakelijke kennis wordt opgepakt door de medewerkers?
De gemeente Zoetermeer zet zich dus actief in om kennis over een LVB binnen de gemeente te vergoten. Zij bevelen hun aanpak aan: bewustwording creëren en kennis aanbieden op een leuke, toegankelijke manier. ‘En’ zegt Carola, ‘je moet zorgen dat de informatie bereikbaar blijft, makkelijk te vinden is en de kracht van herhaling gebruiken!’
Daarom staat er op het Intranet van de gemeente een pagina Sociaal Domein met informatie. ‘Verdieping is ook nodig maar die behoefte is gevarieerder. Daarom gaan we ook een link naar het Landelijk Kenniscentrum LVB plaatsen, daar zijn zowel de basis als verdieping te vinden. En ik wil graag een gewone boekenkast op onze afdeling waar boeken en brochures fysiek te vinden zijn,’ zegt Carola.
Astrid vertelt dat ze ons channel op het online platform 1SociaalDomein volgt, hier kunnen professionals kennisdelen, vragen stellen en een netwerk bouwen. ‘En de e-learning van het kenniscentrum moeten we eens gaan bekijken, dat lijkt een mooie toevoeging.’
Heb jij nog tips voor gemeenten of loop je juist tegen obstakels aan? Laat het ons weten op ons channel LVB in het sociaal domein.
De gemeente Zoetermeer gebruikte bij de kennislunch de volgende gratis te downloaden tools:
Wil je weten wat we verder te bieden hebben kijk dan op onze site, op deze pagina vind je direct meer informatie over LVB & werk, financiën, digitale inclusie, gezondheid en onderwijs.
