LVB in perspectief

Themabijeenkomsten over mensen met een licht verstandelijk beperking (LVB) en ernstig probleemgedrag
LVB in perspectief

Begeleiders en behandelaren binnen OBC’s en vergelijkbare zorgorganisaties worden geregeld geconfronteerd met onvoorspelbaar, gevaarlijk en risicovol gedrag van hun cliënten met een LVB. Vaak ervaren zij dan handelingsverlegenheid om zowel een veilige situatie te creëren, als cliëntgerichte en onvoorwaardelijke behandeling te kunnen bieden.

In een aantal bijeenkomsten gaan we in op verschillende aspecten van dit gedrag en hoe je hier als professional mee om kunt gaan. Geschikt voor begeleiders, behandelaren, managers en kwaliteits- en beleidsmedewerkers van instellingen in de gespecialiseerde LVB-(jeugd)zorg, (jeugd)GGZ en justitiële (jeugd)inrichting.

De bijeenkomsten worden georganiseerd met deelnemers uit de praktijk.

Terugblik van de bijeenkomsten en presentaties

Bijeenkomst 2 - 23 juni 2022

Traumasensitief werken in de LVB-jeugdzorg, langdurige LVB-zorg en (speciaal) onderwijs

Jeugdigen en (jong)volwassenen met een LVB kunnen complex probleemgedrag laten zien. Wat er vaak achter dit gedrag schuilt, zijn ingrijpende (jeugd)ervaringen. Door traumasensitief te werken, heb je als professional meer aandacht voor de impact van deze ingrijpende ervaringen. De nadruk ligt door deze manier van werken meer op wat iemand heeft meegemaakt in plaats van op het gedrag.

In samenwerking met de zorg- en onderwijsorganisaties Koraal en Ambiq organiseerde ons kenniscentrum deze studiemiddag. De sprekers zijn onder andere ingegaan op de uitgangspunten van Trauma Informed Care (een organisatiebreed raamwerk: een cultuur, een structuur én een behandelkader binnen Koraal), traumasensitief werken met ouders en de Zeer Intensieve Traumabehandeling (ZIT) bij Ambiq.

Bijdragen

Onder leiding van Jolanda Douma – Programmacoördinator Landelijk Kenniscentrum LVB.

Ingrijpende jeugdervaringen, toxische stress en LVB

Gabriëlle Mercera – Onderzoeker bij Koraal en PhD-kandidaat Universiteit Maastricht

Mensen functionerend op het niveau van een LVB maken relatief vaak ingrijpende (jeugd)ervaringen mee, maar de gevolgen van de hieruit voortkomende toxische stress worden helaas nog onvoldoende herkend en adequaat behandeld. In deze bijdrage is uitgelegd wat

ingrijpende (jeugd)ervaringen zijn, wat toxische stress met de (brein)ontwikkeling en het welbevinden doet en wat mensen functionerend op het niveau van een LVB extra kwetsbaar maakt.

Presentatie Gabriëlle Mercera

 

 

Trauma Informed Care als antwoord op ingrijpende jeugdervaringen

Jessica Vervoort-Schel – Programmaleider Inhoud en Onderzoek Jeugd bij Koraal, Orthopedagoog-generalist NVO en PhD-kandidaat Universiteit van Amsterdam

Trauma Informed Care (TIC) is ontstaan vanuit het besef dat veel mensen die om hulp vragen voor psychische en sociale problemen, ingrijpende jeugdervaringen achter de rug hebben. Het levensverhaal van de hulpvrager en leerling, met daarin ingrijpende én bufferende ervaringen van het gehele systeem, staat centraal. In deze bijdrage is ingegaan op wat TIC inhoudt, waarom dit veerkrachtversterkende raamwerk is ontwikkeld, hoe dit past in (inter)nationale ontwikkelingen en tot slot: wat er reeds bekend is over de opbrengsten van TIC.

Presentatie Jessica Vervoort-Schel

 

 

Trauma Informed Care in de praktijk

Roel Kooijmans – Psycholoog en Regiebehandelaar, Onderzoeker bij Koraal en PhD-kandidaat Universiteit van Amsterdam
Marjolein Evers – Hoofd behandeling en kwaliteit bij Ambiq

TIC is een organisatiebreed raamwerk. Maar hoe vertaalt zo’n raamwerk zich naar uitgangspunten voor de professionals die iedere dag met deze jeugdigen, leerlingen en volwassenen werken? Dat gaat verder dan het bieden van de juiste (trauma)behandeling, want herstel vindt voor een groot deel plaats in het ‘gewone leven’. In deze bijdrage zijn de uitgangspunten van een traumasensitief klimaat besproken, met veel aandacht voor de verbinding met het systeem van de hulpvrager. Als illustratie bij het verhaal van Koraal, vertelde Marjolein Evers van Ambiq hoe zij ouders betrekken bij de traumabehandeling van hun cliënten, maar hoe ze ook oog hebben voor de trauma’s van de ouders zelf.

Presentatie van Roel Kooijmans en Marjolein Evers

 

Zeer Intensieve Traumabehandeling (ZIT) voor kinderen en jongeren met een LVB

Jackelien Feenstra – Orthopedagoog-generalist, regiebehandelaar FACT, EMDR practitioner o.a. binnen de ZIT
Machteld Ypenga – Pedagogisch medewerker, cognitief gedragstherapeutisch medewerker i.o., imaginair exposure therapeut binnen de ZIT

Als een jeugdige ingrijpende gebeurtenissen heeft meegemaakt, zoals huiselijk geweld, pesten of mishandeling kan dat leiden tot allerlei klachten: een posttraumatische stressstoornis. Deze Zeer Intensieve Traumabehandeling (ZIT) helpt om deze klachten te verminderen of zelfs helemaal weg te nemen. ZIT vindt in korte tijd en in kleine groepen plaats binnen een veilig en traumasensitief klimaat. Op de behandeldagen zijn er twee individuele traumabehandelingen: imaginaire exposure en EMDR. Tijdens deze bijdrage is deze behandeling verder toegelicht en zijn ook onderzoeksresultaten naar de effecten ervan gepresenteerd.

Presentatie Jackelien Feenstra en Machteld Ypenga

Infographic Zeer intensieve Traumabehandeling

 

Het volgen van Trauma Informed Care; verschillende meetinstrumenten

Rianne Pellemans-van Rooijen – Senior onderzoeker bij Koraal

Koraal volgt de implementatie van TIC en de mogelijke effecten hiervan met wetenschappelijk onderzoek. Hiervoor worden verschillende meetinstrumenten ontwikkeld en ingezet, zoals de Nederlandse vertaling van de ARTIC, de TIC-lijst jongeren, de Behavioral Intervention Questionnaire en metingen van veerkracht en ingrijpende/beschermende jeugdervaringen onder medewerkers, ouders en jongeren van Koraal. In deze bijdrage is toegelicht hoe deze meetinstrumenten kunnen ondersteunen in het (door)ontwikkelen van een traumasensitievere praktijk binnen elke organisatie.

Presentatie Rianne Pellemans-van Rooijen

Meer informatie

Lees meer over Trauma Informed Care (TIC) op de website van Koraal

https://www.koraal.nl/over-koraal/koraalkennis/jeugdhulp

https://www.koraal.nl/over-koraal/koraalkennis/jeugdhulp/de-kracht-van-trauma-informed-care 

Op de website van Koraal staan ook 3 video’s over de drie pijlers van TIC. Deel 1 gaat over veiligheid, Deel 2 over regulatie en Deel 3 over verbinding. Bekijk de video’s hier.

Publicaties over ACE’s en TIC

Adverse childhood experiences in children with intellectual disabilities: An exploratory case-file study in Dutch residential care.

Ingrijpende gebeurtenissen in het onderwijs: Prevalentie van ACEs en PTSS-symptomen bij leerlingen in regulier basisonderwijs en (voortgezet) speciaal onderwijs.

Ingrijpende jeugdervaringen bij kinderen en jeugdigen die functioneren op verstandelijk beperkt of zwakbegaafd niveau.

Met het oog op behandeling, hoofdstuk 7 – Vragen naar ingrijpende jeugdervaringen (ACE’s): Een eerste stap in het begrijpen van gedragsproblemen?

Prevalence of and relationship between adverse childhood experiences and family context risk factors among children with intellectual disabilities and borderline intellectual functioning.

Waarom trauma informed care als organisatiebreed raamwerk voor trauma-sensitieve zorg?

Publicaties over Zeer Intensieve Traumabehandeling door Ambiq

Intensieve traumagerichte behandeling voor gezinnen met LVB: Toepasbaarheid en potentiële effectiviteit.

Intensive clinical trauma treatment for children and adolescents with mild intellectual disability or borderline intellectual functioning: A pilot study.

Ambiq heeft een Infographic gemaakt van bovenstaand onderzoek en de resultaten. Die vind je onderaan de pagina van Ambiq.

Informatie over ACE’s door andere organisaties

Bijeenkomst 1 - 17 maart 2022

Onvoorwaardelijke nabijheid én risicogestuurd & beveiligd – hoe breng je dit samen?

Begeleiders en behandelaren binnen OBC’s, instellingen van De Borg en vergelijkbare zorgorganisaties worden geregeld geconfronteerd met onvoorspelbaar, gevaarlijk en risicovol gedrag van hun cliënten met een LVB. Vaak ervaren zij dan handelingsverlegenheid om zowel een veilige situatie te creëren als cliëntgerichte en onvoorwaardelijke behandeling te kunnen bieden. 

Tijdens deze themamiddag stond dit spanningsveld centraal en werd er een handelingsperspectief geboden.

Onder leiding van Xavier Moonen (Bijzonder hoogleraar Universiteit van Amsterdam, bijzonder lector Zuyd Hogeschool, beleidsadviseur Koraal).

Plenaire lezingen

Geweldloos Verzet in residentiële instellingen voor jeugdigen met een LVB

Katharina Visser (Amsterdam UMC/De Banjaard)

In residentiële settings worden medewerkers vaak met agressief en grensoverschrijdend gedrag geconfronteerd. Als reactie op dit agressieve gedrag en de daaruit voortvloeiende gevoelens van angst en onmacht, kan er een cultuur ontstaan waarin beheersing, in de vorm van regels, beperkende maatregelen, sancties en als uiterste vorm fysieke en ruimtelijke inperking een grote rol speelt. Uit onderzoek blijkt echter dat dit vaak contraproductief is en gevoelens van machteloosheid in de hand werkt. Het is daarom van grootbelang om medewerkers goede handvatten te bieden om met agressief en ander onacceptabel gedrag om te gaan.

Een methodiek die bij uitstek is gericht op het verbeteren van de teamsamenwerking, verhogen van het werkplezier en verminderen van agressie is Non-violent resistance (NVR), oftewel Geweldloos Verzet. NVR doelt erop agressie-incidenten (tussen de opgenomen kinderen en tussen kinderen en groepsleiding) terug te dringen. Daarnaast biedt NVR duidelijke handvatten die de medewerkers zelfverzekerder maken en zich minder machteloos laten voelen.

Youz/De Banjaard en het VUmc hebben de oorspronkelijke versie van NVR voor de residentiële setting aangepast voor het werken met kinderen en jongeren met een LVB. Tijdens de plenaire bijdrage zullen de resultaten vanuit recent promotieonderzoek worden gepresenteerd.

Presentatie Katharina M. Visser

 

Emotieregulatie in relatie tot probleemgedrag vanuit casuïstiek

Annemarie van Vonderen (Pluryn)

De doelgroep mensen met LVB+ is een zeer heterogene groep mensen met een enorme diversiteit aan probleemgedragingen; agressie (jegens zichzelf en/of de ander), middelengebruik, suïcidaliteit. Er is vaak sprake van bijkomende psychische problematiek; een dubbele diagnose, en soms zelfs ook een triple diagnose. De wortels van gedragsproblemen en psychische problematiek liggen in het niet of verkeerd omgaan met emoties als woede, angst, wanhoop en schaamte. Met deze veronderstelling hebben mensen met LVB+ veel met elkaar gemeen; Emotieregulatie is dan de ‘key factor’ en de ondersteuning en behandeling hiervan zou dan ook een essentieel onderdeel moeten zijn van vrijwel elke zorg.

Presentatie Annemarie van Vonderen

 

Inzet van terreinbeschermende factoren om jongeren met een LVB en complexe co-morbide problematiek te laten groeien en perspectief te bieden

Nicole Kennedy (De Beele/Pluryn)

Binnen De Beele worden zogenoemde SGLVB-jongeren behandeld. Het gaat om jongeren met ‘hoog complexe’ problematiek, waarbij sprake is van forse gehechtheidsproblematiek, trauma en/of ontwikkelingsstoornissen die onderliggend zijn aan ernstige gedrags- en emotionele problematiek. Vanwege de uiteenlopende co-morbiditeit, ernst mate van gedragsproblemen en omdat veel van deze jongeren niet mee kunnen komen in een vaste dagstructuur, is een standaard behandelaanbod niet toereikend. Maatwerk is nodig voor elke jongere. Dit maatwerk omvat meer dan aansluiten in de inhoudelijke begeleiding en behandeling. Het vraagt ook om een hoge mate van flexibiliteit in de inrichting van de zorg. De Beele doet dat middels forse inzet van terreinbeschermende factoren. Tijdens deze lezing werd uiteengezet wat deze factoren zijn en hoe ze binnen De Beele ingezet worden en wat de ervaringen daarmee zijn.

Presentatie Nicole Kennedy

 

Casusbesprekingen

  • Nicole Kennedy en Xenia Tomasoa (Pluryn)
    Kunnen we gesloten plaatsing voorkomen, ook als het de enige optie lijkt? 
  • Harriët Koppelman (OBC Ambiq)
    Waar ligt binnen hulpverlening de grens tussen veiligheid en verwaarlozing?
  • Jacqueline Roos (Ipse de Bruggen) 
    De invloed van de fysieke leefomgeving op o.a. gedrag.
  • Annemarie van Vonderen en Sanne de Baaij (Pluryn)
    Emotiedisregulatie: Balanceren tussen acceptatie en verandering.

Casusbesprekingen 17 maart 2022