Kinderwens & zwangerschap

Het lijkt soms lastig om met iemand met een licht verstandelijke beperking in gesprek te gaan over kinderwens, anticonceptie of zwangerschap.

In Nederland heeft iedereen het recht om zelf te besluiten of ze wel of niet kinderen willen. Daarbij hoort ook het recht op informatie, onderwijs en ondersteuning om deze beslissing te kunnen nemen.

Toch vinden professionals het soms lastig om zelf het gesprek over een kinderwens of anticonceptie te beginnen met iemand met een licht verstandelijke beperking (LVB) of ze schrikken als iemand met een LVB vertelt een kinderwens te hebben of zwanger te zijn.

Op deze pagina geven we meer informatie over hoe je op een laagdrempelige en niet oordelende manier het gesprek kunt aangaan over kinderwens, zwangerschap en ouderschap met mensen met een LVB en linken we naar pagina’s die hierin ondersteunend kunnen zijn.

In gesprek met iemand met een mogelijke kwetsbaarheid en verminderde cognitieve vaardigheden kun je met een aantal dingen rekening houden, op de pagina Aansluiten bij een LVB lees je daar meer over.

Wel of geen kinderwens

Een zwangerschap moet voor iedereen een bewuste keuze kunnen zijn. Toch blijkt dat een zwangerschap voor mensen mét een verstandelijke beperking vaker dan bij mensen zonder, onverwachts en/of ongewenst is. Het is daarom van belang dat er zowel met vrouwen als mannen vroegtijdig op een open, niet veroordelende manier het gesprek wordt gevoerd over seksualiteit, anticonceptie en zwangerschap.

Praten over een kinderwens

Er zijn verschillende producten ontwikkeld die professionals kunnen gebruiken om het gesprek over een kinderwens te voeren.

De toolkit ‘Kinderen, waar kies ik voor?’ van ASVZ bevat gratis hulpmiddelen om met mensen met een verstandelijke beperking, ouders en professionals in gesprek te gaan over het krijgen van een kind en het ouderschap dat daarbij hoort.
Het programma Nu Niet Zwanger biedt handvatten voor het verkennen van de kinderwens van een client en het aangaan van een open gesprek over een kinderwens, seksualiteit en anticonceptie. Door de verkenning ontstaan inzichten bij de cliënt waardoor deze een bewuste en geïnformeerde keuze kan maken over de eigen kinderwens.
Op de site van Nu Niet Zwanger staat een animatiefilmpje dat samen met een client bekeken kan worden als startpunt voor een gesprek over wel of geen kinderwens. De bijhorende praatpaal voor de professional ondersteunt deze bij het voeren van het gesprek.

Geen kinderwens? Anticonceptie!

Heeft iemand de keuze gemaakt om niet zwanger te willen worden dan is het van belang om verschillende manieren van anticonceptie te bespreken. ABCdate heeft een filmpje gemaakt over veilig vrijen en welke manieren er zijn om jezelf te beschermen tegen zwangerschap en ziektes. Deze film kan dienen als start om verschillende vormen van anticonceptie bespreekbaar te maken.

De Rutger Stichting heeft een anticonceptiekoffer samengesteld om voorlichting te gegeven over de verschillende vormen van anticonceptie.

Zwanger, en dan?

Uit onderzoek blijkt dat mensen met een verstandelijke beperking niet alleen vaker onverwachts en/of ongewenst zwanger zijn, maar ook meer kans lopen op problemen tijdens de zwangerschap en de geboorte dan mensen zonder deze beperking. Het is daarom belangrijk om met de aankomende ouders te praten over keuzes en hoe ze kunnen zorgen dat zij en hun kindje gezond de zwangerschap en bevalling doorkomen.

Het gesprek over keuzes

Soms begeleidt je cliënten die twijfels hebben over hun zwangerschap en de voorgang van de zwangerschap. Onderstaande producten kunnen ondersteunend zijn om dit gesprek te voeren.

De brochure ‘Zwanger, wat nu’ van Fiom en Fabriek69 biedt inzicht in de keuzemogelijkheden, besluitvorming en verwerking voor vrouwen met een LVB die zwanger zijn en niet weten of ze dit willen. Ook voor jongens en mannen kan het inzichten geven. De brochure kan door cliënt en professional samen gelezen worden.

Gezond de zwangerschap door

Aankomende ouders kunnen kennis en vaardigheden ontwikkelen om gezond de zwangerschap door te komen.

In de ASVZ toolkit Kinderen, waar kies ik voor? zit een zwangerschapsboek voor zwangeren en hun partner. Hierin staat per maand informatie in begrijpelijke taal. Ook bevat het informatie over gezond eten en drinken tijdens de zwangerschap.
De app Talk2mama is een picto-app voor professionals die ondersteunt bij het gesprek over een gezonde zwangerschap en bevalling met pictogrammen, stappenplannen en animaties. Er is een ook een kaartset beschikbaar.

Nieuwe zorgverleners betrekken

De zwangerschap wordt vrijwel altijd begeleid door een verloskundige, soms is er extra begeleiding nodig van gespecialiseerde professionals. Hiervoor zijn verspreid over Nederland POP-p oli’s opgericht met specifieke expertise. Hier worden (toekomstige) ouders begeleid die kwetsbaar zijn door bijvoorbeeld psychische, sociale problemen en/of een LVB. Een multidisciplinair team bestaande uit onder andere een gynaecoloog, psychiater, kinderarts, maatschappelijk werker en gespecialiseerde verpleegkundige stemt de zorg en begeleiding af op de behoefte en context van de moeder en het gezin tijdens de zwangerschap tot 3 maanden na de geboorte. De verwijzing naar de poli verloopt via de huisarts of de reguliere verloskundige.

Ook zal er een kraamverzorgende bij het gezin betrokken zijn. Het tijdschrift van het Kenniscentrum Kraamzorg geeft in deze kraamzorgspecial informatie over ouders met een LVB en handvatten voor de zorg in deze gezinnen.

Voorbereiden op het ouderschap

Als een cliënt zwanger is ga je in gesprek over de invulling van het ouderschap. Dat kan met vragen als: Wat is een goede ouder? Wat moet je kunnen om een goede ouder te zijn? Welke spullen heb je nodig als je een kind krijgt? Zijn er mensen die jou kunnen helpen?

De ASVZ toolkit Kinderen, waar kies ik voor? biedt specifieke producten om in een gesprek een zwangere en eventuele partner voor te bereiden, bijvoorbeeld op het gebied van wonen, geld, relatie en vaardigheden.

De praatpaal Opvoeden ondersteunt in een gesprek en geeft 14 punten die belangrijk zijn in de opvoeding van elk kind, omgezet in gesprekskaartjes in makkelijke taal met een bijhorend werkblad.

Op onze pagina Ouderschap en LVB lees je meer over opvoeden en deze beperking.

Ook hier vind je interessante informatie

Het kennisplein gehandicaptenzorg geeft op de pagina Kinderwens en ouderschap veel informatie over ervaringen en het begeleiden van mensen met een verstandelijke beperking.

Amerpoort, een zorgorganisatie voor mensen met een VB, heeft op basis van hun ervaringen in 2014 de handreiking ‘Goed genoeg ouderschap; handreiking voor ondersteuning van ouders met een verstandelijke beperking’ geschreven. De handreiking bevat achtergrondinformatie maar ook praktische informatie over wat er nodig om ouders te begeleiden.

In de e-learning LVB-ouders ondersteunen vanuit de Infant Family Health-visie wordt ingegaan op het belang van zo vroeg mogelijke ondersteuning en handvatten om hieraan zelf vorm te geven en andere professionals erbij te betrekken.

Vermoedens van onveiligheid?

Het kan zijn dat je serieuze zorgen hebt over de veiligheid van het ongeboren kind, bijvoorbeeld door risicofactoren als verslaving en huiselijk geweld, het afwezig zijn van een steunend netwerk, of beperkte opvoedvaardigheden die ondanks ondersteuning niet verbeteren.

Met het stappenplan van de Meldcode Huiselijk geweld en kindermishandeling kun je dan de situatie beoordelen. Blijkt dat er een onveilige situatie is voor het ongeboren kind, dan moet er melding gedaan worden bij Veilig Thuis.