Ouders met een LVB

Vaak is het evenwicht tussen draagkracht en draaglast van de ouders dusdanig verstoord dat welzijn en de ontwikkeling van het kind in het geding komt.

Cijfers over ouderschap en LVB

Uit een onderzoek onder zo’n 1500 gezinnen waar een of beide ouders een (licht) verstandelijke beperking had bleek dat bij 33% van de ouders het ouderschap goed genoeg is. Dat wil zeggen dat kinderen voldoende worden ondersteunt in hun ontwikkeling, er geen bemoeienis is van de Raad voor de kinderbescherming en geen aanwijzingen voor verwaarlozing en mishandeling.
Bij 51% schiet het ouderschap te kort. Dat wil zeggen kinderen zijn uit huis geplaatst of dreigen dat te worden, er is bemoeienis van de Raad voor de Kinderbescherming en/of aanwijzingen voor verwaarlozing dan wel mishandeling.
Bij 16% was het ouderschap problematisch. Dat wil zeggen dat het welzijn en de ontwikkeling van het kind  in het gedrang komt  doordat bij ouders het evenwicht tussen draagkracht en draaglast verstoord is. (De Vries et al., 2005)

Uit internationaal onderzoek blijkt dat ongeveer 40% van de kinderen van verstandelijk beperkte ouders niet meer thuis woont (Llewellyn & Hindmarsh, 2015).

Daarnaast hebben kinderen van ouders met een verstandelijke beperking vaker cognitieve en gedragsproblemen dan kinderen van gemiddeld begaafde ouders (Schuengel et al., 2017)

Opvoedcompetenties

Voor het opvoeden van kinderen zijn verschillende competenties nodig. Deze competenties zijn van belang om kinderen voldoende basiszorg, bescherming, affectie, stimulering en opvoeding te geven.

In onderzoek naar deze competenties wordt vaak gewerkt met het balansmodel van Bakker. In dit model worden de risico en beschermingsfactoren, die veelal complementair zijn, beschreven. Factoren worden onderscheiden op het niveau van:

• Ouder en/of het kind (micro-niveau)
• Gezin en omgeving (meso-niveau)
• Sociaal economisch/maatschappelijk/en cultureel factoren (macro-niveau)

Bij het beoordelen van opvoedcompetentie is het nodig alle risicofactoren en beschermende factoren in kaart te brengen. Een verstandelijke beperking van de ouder(s) is hier een risicofactor op micro-niveau en de aanwezigheid van schulden een risicofactor op macro-niveau.  De belangrijkste beschermende factor is het hebben van een steunend sociaal netwerk (meso-niveau). Een uitgebreid overzicht van risico en beschermende factoren kan gevonden worden in de Handreiking kinderwens en anticonceptie bij mensen met en verstandelijke beperking, (NVAVG 2016) 

Opvoedcompetenties staan niet vast, ze kunnen variëren in tijd en worden beïnvloed door bijvoorbeeld het stabiliseren van een woon- en/of werkplek, een nieuwe partner, of het aanleren van nieuwe vaardigheden.

Ondersteund opvoederschap

Ook voor ouders met een LVB kan goed genoeg ouderschap haalbaar zijn. Vaak is er dan een goed steunend netwerk en passende hulpverlening noodzakelijk. We hebben het dan over ‘Goed genoeg opvoederschap’, zoals in de richtlijnen jeugdhulp omschreven. Dit vraagt maatwerk per gezin en hiervoor is het belangrijk dat:

• Er een vertrouwensrelatie is die gebaseerd is op wederzijds respect. Hierdoor zullen ouders eerder hulp durven te vragen en aangeboden hulp accepteren.
• Er wordt gekozen voor een opvoedinterventie die past bij de stijl van de ouders. Bijvoorbeeld door gebruik te maken van visuele ondersteuning,
• Mensen uit het sociale netwerk van de ouders worden betrokken.

Omdat kinderen opgroeien en situaties veranderen is langdurige waakvlamondersteuning nodig, zodat laagdrempelig ondersteuning gevraagd worden als daar behoefte aan is en er zicht blijft op de gezinssituatie. 

Het Nederlands Jeugdinstituut heeft in 2019 het document Wat werkt voor licht verstandelijk beperkte ouders samengesteld waarin beschreven staat wat er bekend is over wat werkt bij ouders met een LVB die ondersteuning nodig hebben bij het opvoeden van hun kinderen.
In de handreiking  Begeleiden van ouders met een LVB en multiproblematiek worden concrete handelingsadviezen gegeven voor professionals die ouders met een LVB begeleiden.

Aan de Universiteit van Amsterdam is in 2022 de bijzondere leerstoel ‘LVB, ouderschap en jeugdbescherming’ ingesteld om kennis te vergroten over wat het betekent voor mensen met een LVB om ouder te zijn in onze maatschappij, wat de uitdagingen en mogelijkheden zijn voor gezinnen van ouders met een LVB en hoe zij daarbij zo goed mogelijk ondersteund kunnen worden. Professor van Nieuwenhuijzen vertelt in haar oratie wat ouders met een LVB nodig hebben om hun kinderen zelf op te voeden. Lees de volledige tekst van de oratie.

Vermoedens van onveiligheid

Het kan zijn dat er zorgen zijn over de veiligheid van het gezin of kinderen in het gezin. Dat kan verschillende oorzaken hebben zoals persisterende risicofactoren als verslaving en  huiselijk geweld, het wegvallen van een steunend netwerk, of beperkte opvoedvaardigheden die ondanks ondersteuning niet verbeteren. Het is belangrijk om dan het stappenplan van de Meldcode Huiselijk geweld en kindermishandeling te doorlopen. Als daaruit geconcludeerd wordt dat er een acute of structurele onveilige situatie is voor het ongeboren kind, dan moet er melding gedaan worden bij Veilig Thuis.